Yaponiyada Ishlash va Hayot: To‘liq Yo‘l xaritasi

1-bob: Yaponiyada ishlashni maqsad qilganingizda

Kimlarga mos?

• Yapon tili maktabi, kasb-hunar maktabi yoki universitetni tugatib, Yaponiyada ish topmoqchi bo‘lganlar

• “Gijutsu, Jinbun Chishiki, Kokusai Gyomu” (texnika, gumanitar bilimlar va xalqaro faoliyat) yoki “Tokutei Gino” (maxsus ko‘nikmalar) vizasi haqida bilmoqchi bo‘lganlar

• Oilasini Yaponiyaga olib kelishni istaganlar

1. Yaponiyada ishlash uchun asosiy qadamlar

Yaponiyada ishlashni xohlasangiz, quyidagi bosqichlarni bajarish odatiy hisoblanadi:

1. O‘qishni tugatish: Yapon tili maktabi, kasb-hunar maktabi yoki universitetni bitirish

2. Ish qidirish va suhbatlar: Ishlamoqchi bo‘lgan soha va kompaniyani topish, ariza topshirish, intervyu topshirish

3. Viza turini o‘zgartirish: “Talabalik” vizasidan “Gijutsu, Jinbun Chishiki, Kokusai Gyomu” yoki “Tokutei Gino” vizasiga o‘tish uchun ariza topshirish

4. Ishni boshlash: Viza o‘zgartirish tasdiqlangach, rasmiy ravishda ish boshlash

2. Talab qilinadigan yapon tili va maxsus ko‘nikmalar

Yaponiyada ishlash uchun siz ishlamoqchi bo‘lgan sohangizga qarab yapon tili va kasbiy ko‘nikmalar kerak bo‘ladi.

• Yapon tili darajasi:

  • “Gijutsu, Jinbun Chishiki, Kokusai Gyomu” vizasi uchun, ishni bajarishda muammo bo‘lmaydigan darajadagi yapon tili bilish kerak.

  • “Tokutei Gino” vizasi uchun, odatda JLPT N4 darajasi yoki undan yuqorisi talab qilinadi.

• Kasbiy ko‘nikmalar:

  • Ishga mos o‘quv diplomlari yoki sertifikatlar, yoki ish tajribasi kerak bo‘ladi.

  • Masalan, IT muhandisi bo‘lish uchun axborot texnologiyalari bo‘yicha diplom yoki sertifikat kerak bo‘ladi.

3. Ishchi vizalar turlari va ularning farqlari

Yaponiyada ishlash uchun asosan quyidagi ikkita viza turi mavjud:

Gijutsu, Jinbun Chishiki, Kokusai Gyomu vizasi (Texnika, Gumanitar bilimlar, Xalqaro faoliyat)

• Ish sohalari: IT muhandisi, tarjimon, marketing, buxgalteriya va boshqalar

• Talablar: Universitetni yoki Yaponiyada kasb-hunar maktabini (senmonshi) tugatgan bo‘lish, ish sohasi va o‘quv sohangiz o‘rtasida bog‘liqlik bo‘lishi kerak

• Viza muddati: 1 yil, 3 yil, 5 yil (uzaytirish mumkin)

• Oila bilan birga yashash: mumkin

Tokutei Gino vizasi (Maxsus ko‘nikmalar)

• Ish sohalari: Qariyalar parvarishi, qurilish, qishloq xo‘jaligi, restoranlar va boshqa 14 ta soha

• Talablar: Soha bo‘yicha maxsus imtihon va yapon tili testi (JLPT N4 yoki undan yuqori)

• Viza muddati: Eng ko‘pi bilan 5 yil (Tokutei Gino 1-guruhi), keyinchalik uzaytirish mumkin

• Oila bilan birga yashash: faqat Tokutei Gino 2-guruhi uchun ruxsat berilgan
  (Tokutei Gino 1-guruhi uchun odatda ruxsat yo‘q)

4. Oilani Yaponiyaga olib kelish yo‘li

Ko‘pchilik Yaponiyada ishlash bilan birga oilasini olib kelishni ham xohlaydi.
Buning uchun quyidagi vizalardan foydalaniladi:

“Kazoku Taizai” (Oila vizasi)

• Kimga tegishli: Er-xotin yoki farzandlar

• Talablar: Ishlayotgan shaxsning barqaror daromadga ega bo‘lishi, uy-joyi bo‘lishi va boshqa asosiy sharoitlar

• Jarayon: COE (Zairyu Shikaku Nintei Shomeisho) — yashash uchun ruxsat olish uchun ariza topshirish

Tokutei Gino 2-guruhi bo‘lsa:

• Oila bilan birga yashashga ruxsat berilgan

• Tokutei Gino 1-guruhi bo‘lsa, odatda oila olib kelish mumkin emas

2-bob: “Gijutsu, Jinbun Chishiki, Kokusai Gyomu” vizasi bilan ishlash

Kimlarga mos?

• Yaponiyada universitet yoki kasb-hunar maktabini tugatib, o‘z mutaxassisligi bo‘yicha ishlashni xohlaydiganlar

• O‘z vatanidagi universitetni bitirib, Yaponiyada professional sohada ish topishni istaganlar

• Tarjimonlik, tarjima, IT, buxgalteriya, savdo kabi sohalarda ishlashni orzu qilganlar

1. Qaysi sohalar va ish turlari uchun?

“Gijutsu, Jinbun Chishiki, Kokusai Gyomu” vizasi quyidagi professional sohalarda ishlash uchun mo‘ljallangan:

• Texnika sohasi: IT injeneri, dasturiy ta’minot ishlab chiquvchi, mexanik dizayner va boshqalar

• Gumanitar bilimlar sohasi: buxgalteriya, kadrlar bo‘limi, yuridik ishlar, marketing

• Xalqaro faoliyat sohasi: tarjimon, tarjimachi, til o‘qituvchisi, xalqaro savdo ishchilari

Bu sohalarda ishlash uchun, maxsus bilim va malaka talab qilinadi.

2. Kerakli diplom va tajriba

Bu vizani olish uchun quyidagi shartlardan kamida bittasi bajarilgan bo‘lishi kerak:

• Diplom talabi:

  • Yapon yoki xorijiy universitetni bitirgan bo‘lish (bakalavr darajasi)

  • Yaponiyada kasb-hunar maktabini bitirgan bo‘lish (Senmonshi unvonini olgan bo‘lsangiz, viza olish osonlashadi)

• Tajriba talabi:

  • Texnika yoki Gumanitar bilimlar sohasida 10 yillik ish tajribasiga ega bo‘lish

  • Xalqaro faoliyat sohasida 3 yillik ish tajribasiga ega bo‘lish

💡 Qo‘shimcha: IT sohasida ba’zi hollarda maxsus axborot texnologiyalari bo‘yicha imtihonlardan o‘tgan bo‘lsangiz, diplom yoki tajriba bo‘lmasa ham viza olish mumkin.

3. Ariza topshirish va kerakli hujjatlar

“Gijutsu, Jinbun Chishiki, Kokusai Gyomu” vizasini olish uchun quyidagi hujjatlar kerak bo‘ladi:

• Zairyu Shikaku Nintei Shomeisho (COE) olish uchun ariza

• Ish beruvchi kompaniya bilan ish shartnomasi

• Bitirganlik to‘g‘risidagi diplom va baholar ro‘yxati

• Ish faoliyatining tavsifi (nima ish qilasiz)

• Ish beruvchi kompaniyaning rasmiy hujjatlari (ro‘yxatdan o‘tganlik sertifikati va moliyaviy hisobotlar)

Ariza jarayonini odatda ish beruvchi kompaniya boshqaradi, lekin ba’zida arizani sizning o‘zingiz topshirishingiz ham mumkin.
💡 Ko‘pchilik holatlarda, men kabi administrativ yuristlar (gyoseishoshi) ham hujjat tayyorlashda yordam beradi.

4. Viza muddati va yangilash jarayoni

Dastlabki viza muddati odatda 1 yil yoki 3 yil bo‘ladi.
Keyinchalik, ishni davom ettirayotgan bo‘lsangiz va maosh to‘g‘ri to‘lanayotgan bo‘lsa, yangilash (uzaytirish) mumkin.
Yangilashda, hali ham shu sohada ishlayotganingiz va ish shartlari o‘zgarishsiz davom etayotganligi tekshiriladi.

5. Oila bilan birga yashash (Kazoku Taizai vizasi)

Bu vizani olganingizdan keyin oila a’zolaringizni (er-xotin va bolalar) “Kazoku Taizai” vizasi bilan Yaponiyaga chaqirib olish mumkin.

Lekin quyidagi shartlar bajarilishi kerak:

• Sizda barqaror daromad bo‘lishi

• Yashash uchun uy-joy topilgan bo‘lishi

• Boshqa asosiy talablar bajarilgan bo‘lishi

2.5-bob: Yaponiyada ish topish yo‘li

Kimlarga mos?

• Yaponiyada universitet yoki kasb-hunar maktabini tugatgan, lekin qanday qilib ish topishni bilmayotganlar

• O‘zining diplom va ko‘nikmalari bilan qaysi kompaniyalarda ish topish mumkinligini bilmoqchi bo‘lganlar

• Maktabdagi yordam xizmatlaridan qanday foydalanish mumkinligini o‘rganmoqchi bo‘lganlar

1. Ish qidirish — bu “ma’lumot olish urushi”! Avvalo to‘g‘ri yo‘lni bilib oling

💡 Ish qidirishda eng muhimi — “Yapon kompaniyalari ishchilarni qayerda qidirmoqda?” ni tushunish.
Yaponiyada “yangi bitirganlar uchun yollash” (shinsotsu saiyo) degan maxsus madaniyat bor.
Ammo, xorijliklar uchun quyidagi usullar keng qo‘llaniladi:

2. Maktabdagi yordam xizmatlaridan to‘liq foydalaning

Yaponiyadagi universitetlar va kasb-hunar maktablarida “Career Center” (Karyer markazi) deb ataladigan yordam bo‘limlari mavjud.
Bu yerda quyidagi xizmatlar ko‘rsatiladi:

• Ish e’lonlari bilan tanishtirish
  → Xorijiy talabalarni qabul qiladigan kompaniyalar haqidagi ma’lumotlarni berishadi.

• Rezyume va suhbatga tayyorgarlik
  → Yapon tilidagi hujjatlar (rezyume) yozish va suhbatdagi muomala qoidalarini o‘rgatishadi.

• Korporativ tanishtiruv tadbirlari (合同説明会) haqida ma’lumot
  → Maktab va tashqi tashkilotlar tomonidan o‘tkaziladigan yarmarkalarga qatnashish imkoniyati beradi.

💬 Mening tajribamdan:
Ko‘p talabalar, maktab o‘qituvchilari bilan maslahatlashib, a’lo ish e’lonlarini topishga muvaffaq bo‘lishgan.
“So‘rashga jur’at qilish” — bu eng muhim qadamdir!

3. Chet elliklar uchun mo‘ljallangan ish qidirish saytlari

💻 Ish qidirishda foydali saytlar (xorijliklar uchun):

• GaijinPot Jobs → https://jobs.gaijinpot.com/

• NINJA (NexT in Japan) → https://nextinjapan.com/

• Daijob → https://www.daijob.com/

• YOLO JAPAN → https://www.yolo-japan.com/

Bu saytlarda “Xorijiylar xush kelibsiz” yoki “Viza yordam beriladi” kabi ish e’lonlarini topishingiz mumkin.
Xususan, IT, savdo, tarjimonlik sohalarida ko‘p ishlar mavjud.

4. Yapon tili ko‘nikmalarini ish topishda kuchli qurol sifatida ishlating

“Gijutsu, Jinbun Chishiki, Kokusai Gyomu” vizasi bilan ishlash uchun yapon tili bilish juda katta ustunlik beradi.

💡 Odatda JLPT N3 yoki undan yuqori bo‘lsa, ish imkoniyatlari kengayadi.
Quyidagi ishlar ayniqsa tavsiya qilinadi:

5. Ish qidirish agentliklaridan foydalanish

Agentliklar — bu kompaniyalar va talabalarni bog‘laydigan yordamchi xizmatlardir.
Xorijliklarga yordam bergan mashhur agentliklar:

• Pasona Global → https://www.pasona-global.com/

• Recruit Agent → https://www.r-agent.com/

• JAC Recruitment → https://www.jac-recruitment.jp/

Agentliklar suhbat mashqlari va rezyume tuzatish kabi xizmatlarni bepul ko‘rsatishi mumkin.

6. Administrativ yurist sifatida maslahat

💡 “Qayerga murojaat qilishni bilmayapsizmi? Bizga murojaat qiling!”

Men ko‘p talabalar bilan ishlaganman va eng ko‘p eshitgan muammolar quyidagilar:

• “Qayerdan ish qidirishni bilmayman”

• “Yaponiyada ish qidirish qoidalarini tushunmayapman”

Shu sababli, biz sizga ish qidirishda, rezyume va suhbatga tayyorgarlikda yordam beramiz.
Yaponiyada ishlash orzuyingizni amalga oshirish uchun, “Uzbekistan to Japan” jamoasiga murojaat qiling!

3-bob: “Tokutei Gino” vizasi bilan ishlash

Kimlarga mos?

• Yaponiyadagi yapon tili maktabi, kasb-hunar maktabi yoki universitetni bitirib, amaliy ish (maydon ishi) sohalarida ishlashni xohlaganlar

• Diplom yoki uzoq ish tajribasiga ega bo‘lmasa ham, “Yaponiyada ishlashni istayman!” deb o‘ylayotganlar

• Kelajakda oilasini Yaponiyaga olib kelishni xohlaganlar

1. Tokutei Gino vizasi nima?

Tokutei Gino vizasi — 2019-yilda yaratilgan yangi vizaturidir.
Yaponiyada ishchi yetishmayotgan maxsus sanoat sohalarida, ma’lum ko‘nikmalar va yapon tili bilimiga ega bo‘lgan xorijliklar ishlash imkoniyatiga ega bo‘lishlari uchun joriy qilingan.

Tokutei Gino vizasi ikkita turiga bo‘linadi:

• Tokutei Gino 1-guruh:

  • Viza muddati: 5 yilgacha (uzaytirish mumkin emas)

  • Oila bilan yashash: asosan ruxsat yo‘q

  • Ish sohalari: Qariyalar parvarishi, qurilish, qishloq xo‘jaligi, restoranlar va boshqa 14 soha

• Tokutei Gino 2-guruh:

  • Viza muddati: cheklanmagan, uzaytirish mumkin

  • Oila bilan yashash: ruxsat berilgan

  • Ish sohalari: Hozircha faqat qurilish va kemasozlik

2. Tokutei Gino vizasini olish uchun shartlar

Quyidagi talablarni bajarish kerak:

• Kasbiy imtihon topshirish:

  • Har bir soha uchun maxsus kasbiy imtihon mavjud.

  • Masalan: qariyalar parvarishi uchun “Kaigo Giho Hyouka Shiken”, restoranlar uchun “Gaishoku Gyomu Shiken”

• Yapon tili bilimini isbotlash:

  • JLPT N4 yoki undan yuqori, yoki JFT-Basic testi (A2 darajasi) kerak

  • Qariyalar parvarishi sohasida “Kaigo Nihongo Hyouka Shiken” ham talab qilinadi

• Ish shartnomasi tuzish:

  • Tokutei Gino vizasi asosida ishlash uchun rasmiy ish shartnomasi tuzilishi kerak

  • Shartnomada ish shartlari va ish turi aniq ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak

• Sog‘liqni tekshirish:

  • So‘nggi 1 yil ichida sog‘liq ko‘rikdan o‘tgan bo‘lish va sog‘lig‘ingiz yaxshi ekanini ko‘rsatuvchi hujjat

3. Tokutei Gino vizasi uchun mavjud sohalar (14 ta)

1. Qariyalar parvarishi

2. Bino tozalash (Building Cleaning)

3. Metall shakllash sanoati

4. Sanoat mashinalari ishlab chiqarish

5. Elektr va elektronika sanoati

6. Qurilish

7. Kemasozlik va dengiz sanoati

8. Avtomobil texnik xizmat ko‘rsatish

9. Aviatsiya

10. Mehmonxona (Hotel)

11. Qishloq xo‘jaligi

12. Baliqchilik

13. Oziq-ovqat ishlab chiqarish

14. Restoranlar (Gaishoku gyomu)

Bu sohalarda ishlashni xohlasangiz, tegishli kasbiy imtihonni topshirishingiz shart.

4. Tokutei Gino vizasini olish jarayoni

1. Kasbiy imtihon va yapon tili testini topshirish

2. Ish beruvchi kompaniya bilan shartnoma tuzish

3. Sog‘liqni tekshirish (1 yil ichida)

4. Zairyu Shikaku Henkou (Viza turini o‘zgartirish) uchun ariza topshirish

   • Hujjatlarni tayyorlab, Immigratsiya idorasiga (Nyukoku Kanri Kyoku) topshirish

Bu jarayonda ish beruvchi kompaniya yordam beradi.
Shuningdek, “Rokku Shien Kikan” (Ro‘yxatdan o‘tgan yordam markazlari) orqali yordam va maslahat olish mumkin.

5. Tokutei Gino vizasining afzalliklari va e’tiborli jihatlari

Afzalliklar:

• Diplom yoki uzoq yillik tajriba talab qilinmaydi — kasbiy imtihon va yapon tili testidan o‘tsangiz yetarli

• Yapon fuqarolari bilan teng yoki undan yuqori maosh kafolatlanadi

• Ish beruvchi kompaniya yoki Rokku Shien Kikan tomonidan hayotiy yordam va maslahatlar olish mumkin

• Tokutei Gino 2-guruhga o‘tsangiz, viza muddati cheklanmaydi va oila bilan birga yashash imkoniyati ham bo‘ladi

E’tiborli jihatlar:

• Tokutei Gino 1-guruhda, viza muddati 5 yil bilan chegaralangan, va oila bilan yashash odatda ruxsat etilmaydi

• Tokutei Gino 2-guruhga o‘tish hozircha faqat qurilish va kemasozlik sohalarida mumkin

• Tokutei Gino vizasidan boshqa ishchi vizalarga o‘tish ham mumkin, lekin bu holda diplom yoki ish tajribasi talab qilinadi

4-bob: Oilani Yaponiyaga chaqirish yo‘li

Kimlarga mos?

• Yaponiyada ishlash davomida oila bilan birga yashashni xohlaydiganlar

• Oilani chaqirish uchun qanday shartlar va jarayonlar kerakligini bilmoqchi bo‘lganlar

• Yaponiyada oilaviy hayotni barqaror qurishni orzu qilganlar

1. Oilani chaqirish uchun asosiy tushunchalar

Yaponiyada ishlayotgan chet elliklar oilasini chaqirish uchun “Kazoku Taizai” (oila vizasi) deb ataladigan vizani olish zarur.

Bu viza quyidagi yaqin qarindoshlar uchun mo‘ljallangan:

• Turmush o‘rtog‘i (rasmiy turmush o‘rtog‘ingiz – er yoki xotin)

• 18 yoshgacha bo‘lgan farzandlar

💡 Administrativ yurist sifatida maslahat
Amaliyotda, **”bu haqiqatan ham oila a’zosi ekanligi”**ni isbotlash uchun tug‘ilganlik guvohnomasi, nikoh guvohnomasi kabi rasmiy hujjatlar so‘raladi.
Bu hujjatlar rasmiy idora tomonidan berilgan bo‘lishi va yapon tiliga tarjima qilingan bo‘lishi kerak.

2. Kerakli shartlar va daromad mezonlari

Oilani chaqirish uchun quyidagi shartlarni bajarish zarur:

• Yaponiyada barqaror ish va daromadga ega bo‘lish
  (Odatda, oyiga 200,000 yen yoki undan ko‘p bo‘lsa yaxshi)

• Oilani qabul qiladigan uy-joy bo‘lishi

• Oila hayot xarajatlarini ta’minlay oladigan moliyaviy imkoniyat bo‘lishi

💡 Mening tajribamdan
Ko‘p hollarda, “uy-joy borligini ko‘rsatadigan hujjat (ijara shartnomasi)” tayyorlanmagani uchun ariza qaytarib yuborilgan.
Shuning uchun, “uy bor” deganini isbotlovchi hujjatni oldindan tayyorlang.

3. Kazoku Taizai vizasi olish jarayoni

1️⃣ COE (Zairyu Shikaku Nintei Shomeisho) olish uchun ariza topshirish
→ Buni chaqirayotgan tomon (Yaponiyada ishlayotgan shaxs) immigratsiya idorasiga topshiradi.

2️⃣ Kerakli hujjatlarni tayyorlash

• Ariza shakli

• Pasport nusxasi (chaqirayotgan va chaqirilayotgan tomon uchun)

• Nikoh va tug‘ilganlik guvohnomalari (yapon tiliga tarjima bilan)

• Ish joyidan berilgan ish haqi va ish guvohnomasi

• Uy-joy shartnomasi (ijara shartnomasi)

3️⃣ COE chiqqach, oila a’zolari Yaponiya elchixonasiga borib viza uchun ariza beradi

4️⃣ Yaponiyaga kelgach:

• Zairyu karta (rezident karta) olish

• Yashash joyini ro‘yxatdan o‘tkazish (Juumin Touroku)

• Sog‘liqni saqlash sug‘urtasiga qo‘shilish

4. Agar Tokutei Gino bilan oila chaqirmoqchi bo‘lsangiz

• Tokutei Gino 1-guruh: odatda oila bilan yashashga ruxsat berilmaydi

• Tokutei Gino 2-guruh: oila bilan yashashga ruxsat berilgan (hozircha faqat qurilish va kemasozlik sohalarida)

💡 Administrativ yurist sifatida maslahat
Ko‘p hollarda “avval Tokutei Gino 1-guruhda ishlayman, keyin oilamni olib kelaman” degan savol bo‘ladi.
Lekin, Tokutei Gino 1-guruhda bu imkonsiz.
Agar oilangiz bilan yashashni istasangiz, Tokutei Gino 2-guruh yoki Gijutsu, Jinbun Chishiki, Kokusai Gyomu vizasiga o‘tish rejasini tuzing.

5. Bolalar ta’limi va Yaponiyada hayot

• Bolalar Yaponiyaning davlat maktablarida (boshlang‘ich va o‘rta maktab) o‘qishlari mumkin (ta’lim bepul, lekin darslik va boshqa xarajatlar talab qilinadi)

• Yapon tili bilmaydigan bolalar uchun maxsus yapon tili darslari va yordam sinflari mavjud

• Tibbiyot xarajatlari: Milliy sog‘liqni saqlash sug‘urtasiga a’zo bo‘lsangiz, bolalar uchun xarajatlar odatda 2–3% ni tashkil qiladi (ba’zi joylarda yordam dasturlari ham mavjud)

Yakuniy xulosa

✅ Oilani chaqirish uchun Kazoku Taizai vizasi kerak
✅ Barqaror ish haqi va uy-joy zarur
✅ Hujjatlarni puxta tayyorlash va erta maslahat olish — juda muhim

5-bob: Yaponiyada hayotni barqaror qurish yo‘li

Kimlarga mos?

• Yaponiyaga yangi kelgan va hayotda qiyinchilik sezayotganlar

• Oila bilan birga barqaror hayot qurishni orzu qilganlar

• Ijaraga uy olish, pulni boshqarish, jamiyatga qo‘shilish haqida bilmoqchi bo‘lganlar

1. Uy qidirish va shartnoma tuzishdagi e’tiborli jihatlar

Asosiy uy-joy variantlari:

• Ijaraga olingan kvartira yoki mansion (eng ko‘p tanlanadigan variant)

• Share house (mebel mavjud, boshlang‘ich xarajatlar kam bo‘lishi mumkin)

• Talabalar yotoqxonasi (maktab orqali joylashish imkoniyati bor)

Ijara shartnomasi tuzish uchun kerak bo‘ladigan narsalar:

• Pasport va Zairyu karta (rezident karta)

• Daromadni tasdiqlovchi hujjat (ish haqi hujjati, ish shartnomasi va h.k.)

• Kafil (ren-tai hoshonin) — bo‘lmasa, kafillik kompaniyasi xizmatidan foydalaniladi

• Deposit (shikkin), key money (reikin) va agentlik haqi — oylik ijara haqining 1–2 baravari talab qilinishi mumkin

💡 Administrativ yurist sifatida maslahat
Shartnoma shartlarini albatta tekshiring! Masalan, yangilash puli qancha, chiqib ketishda to‘lanadigan xarajatlar qanday — bu narsalar Yaponiyada juda muhim.
X especially, chiqishdagi muammolar (deposit qaytarilmay qolishi va h.k.) juda ko‘p uchraydi. Ehtiyot bo‘ling!

2. Hayot xarajatlari va tejash bo‘yicha maslahatlar

3. Yaponiyada mehnat muhiti va huquqlar

• Ish vaqti: kuniga 8 soat, haftasiga 40 soat odatiy me’yor

• Ortiqcha ish haqi: soatlik haqning 1.25 baravar (kechqurun ishlashda 1.5 baravar)

• To‘lanadigan ta’til: yarim yil ishlaganingizdan keyin yiliga 10 kun (keyinchalik ko‘payadi)

• Eng kam ish haqi: joyiga qarab farq qiladi (masalan, Tokio: 1,113 yen/soat, 2024-yil holati)

💡 Maslahat
Agar muammoga duch kelsangiz, “Chet ellik ishchilar uchun maslahat liniyasi” yoki Hududiy mehnat inspektorati bilan bog‘laning.
Mening yordam bergan O‘zbekistonliklardan biri “Ortiqcha ish haqi to‘lanmayapti” deb shikoyat qilgan edi va oxirida muammosi hal bo‘ldi.
Yolg‘iz kurashmang — yordam so‘rash muammo emas, juda muhim qadamdir!

4. Jamiyat bilan aloqada bo‘lish

• Hududiy xalqaro markazlar (yapon tili darslari, tadbirlar haqida ma’lumot)

• O‘zbekistonliklar jamoasi (Facebook guruhlari, Telegram kanallari, mahalliy yig‘ilishlar)

• “Uzbekistan to Japan” jamoasi (viza bo‘yicha maslahatlar, hayotga moslashish bo‘yicha yordam, yapon tili o‘quv mashg‘ulotlari)

💡 Tajriba hikoyasidan
Yolg‘izlik hissi paydo bo‘lganda, shu holatni boshidan kechirgan boshqa O‘zbekistonliklar yoki chet elliklar bilan suhbatlashish juda katta yordam beradi.
Bizning faoliyatimizning maqsadi ham “siz yolg‘iz emassiz” degan hissiyotni berishdir.

Yakuniy xulosa

✅ Uy qidirishda boshlang‘ich xarajatlar va shartnoma shartlariga diqqat qiling
✅ Oylik hayot xarajatlari 120,000–150,000 yen atrofida — byudjetni rejali boshqaring
✅ Ish sharoitlari va huquqlarni tekshirish juda muhim
✅ Mahalliy yordam va jamiyat bilan aloqada bo‘ling

6-bob: Yaponiyada hayot — Soliq, Juminhyo, Sog‘liqni sug‘urtasi

Kimlarga mos?

• Yaponiyada ishlash yoki yashashni boshlaganlar, va “nimalarni bajarish kerakligini” bilmoqchi bo‘lganlar

• Oila bilan barqaror hayot qurishni istaganlar

• Soliq, yashash ro‘yxati, sog‘liqni sug‘urtasi haqida tushunib olishni xohlaganlar

1. Soliq (税金 / Zeikin) nima?

Yaponiyada ishlayotgan har bir inson — chet ellik bo‘lsa ham — soliq to‘laydi.
Asosiy soliqlar quyidagilar:

• Daromad solig‘i (所得税 / Shotoku-zei)
  Ish haqidan avtomatik ravishda ushlab qolinadi (odatda 5%–20% atrofida)

• Mahalliy soliq (住民税 / Jumin-zei)
  Yashayotgan shahar yoki hududga to‘lanadi.
  Yiliga bir marta ish joyingiz orqali yoki to‘lov blankalari bilan to‘laysiz.

💡 Maslahat:
Yaponiyadagi soliqlar juda aniq va shaffof.
Siz to‘layotgan soliq — yo‘llar, shifoxonalar, maktablar va boshqa xizmatlar uchun sarflanadi.
Bu jamiyatga qo‘shilayotganingizni bildiradi.

2. 住民票 (Juminhyo) — Yashash ro‘yxatidan o‘tish nima?

Juminhyo — bu sizning Yaponiyadagi rasmiy yashash manzilingiz.
Yaponiyaga kelganingizda:

• 📍 Uy topgach, yashayotgan hududingizdagi shahar hokimligiga boring.

• 📝 “住民登録” (Jumin toroku) — yashashni ro‘yxatdan o‘tkazing.

• 🧾 Shundan keyin sizga “住民票” deb ataladigan hujjat beriladi.

Bu hujjat juda kerakli:

• Bank hisob raqamini ochish uchun

• Telefon va internet xizmatlarini rasmiylashtirish uchun

• Ish joyida ro‘yxatdan o‘tish uchun

👉 “Ko‘rinadigan” odam bo‘lish uchun bu hujjat zarur.
Yaponiyada qonuniy yashash uchun muhim qadam.

3. Sog‘liqni sug‘urtasi（健康保険 / Kenkō hoken）

Yaponiyada yashayotgan har bir inson — sog‘liqni sug‘urtasi tizimiga qo‘shilishi shart.

Sug‘urta turlari:

• 🏢 Ishlaydiganlar uchun:
  → “Shakai Hoken” (社会保険)
  Ish haqidan avtomatik ushlab qolinadi. Oilani ham qo‘shish mumkin.

• 👤 Ishlamaydigan yoki mustaqil ishlaydiganlar uchun:
  → “Kokumin Kenkō Hoken” (国民健康保険)
  Shahar hokimligida ro‘yxatdan o‘tiladi.

✅ Sug‘urta yordamida siz davolanish xarajatlarining 70% qismini davlat hisobidan qoplaysiz.

Masalan:

• Shifoxonada davolanish — 30% ni to‘laysiz

• Dorilar — chegirma

• Tekshiruvlar — ancha arzon

👉 Sug‘urtasiz bo‘lsangiz, oddiy kasalxona xarajatlari ham juda qimmat bo‘lib ketishi mumkin!
Shuning uchun sug‘urta — majburiy va juda muhim.

4. Xulosa

Yaponiyada yashash — bu faqat viza olish emas, balki jamiyat a’zosi sifatida ro‘yxatdan o‘tish va majburiyatlarni bajarish degani.

Siz hozir:

• Ishlayapsizmi?

• O‘qiyapsizmi?

• Oila bilan yashayapsizmi?
  Baribir quyidagilarni bajarishingiz shart:

✅ Shu qadamlarni bajarsangiz — qonuniy, xavfsiz va himoyalangan hayot sizni kutmoqda.
Yaponiyada hayotingizni barqaror qilishda biz ham yordam beramiz!

7-bob: Ko‘p so‘raladigan savollar (FAQ)

Q1. Yaponiyada ish qidirishni qanday boshlash kerak?

Javob:
Yaponiyada ish qidirishning siri — “ma’lumot yig‘ish” va “harakat qilish”.
Avvalo, o‘qiyotgan maktabingizdagi Career Center (Karyera markazi) bilan maslahat qiling — ular sizga ish e’lonlari, rezyume tayyorlash, suhbatga tayyorgarlik bo‘yicha yordam beradi.
Bundan tashqari, xorijiylar uchun maxsus ish qidirish saytlar yoki agentliklardan foydalanish ham juda foydali.

💡 Maslahat:
“Ish qidirish — tezroq boshlagan yaxshi!”
Ko‘pchilik talabalarim bitiruvdan 1 yil oldin tayyorgarlikni boshlaganlarida muvaffaqiyatga erishishgan.
Mening yordam bergan talabalarim ko‘pincha maktab + agentlik + o‘zlari mustaqil qidirish — 3 yo‘nalishni birgalikda qo‘llashgan.

Q2. Viza yangilashni qachon boshlash kerak?

Javob:
Viza yangilash arizasini viza muddati tugashidan 3 oy oldin topshirish mumkin.
Lekin, oxirgi daqiqaga qoldirsangiz, hujjatlar yetishmovchiligi yoki qo‘shimcha suhbat talab qilinishi mumkin, shuning uchun 4-5 oy oldin tayyorgarlikni boshlash eng to‘g‘ri yo‘ldir.

💡 Tajriba hikoyasi:
Bir talabam bankdan qoldiq mablag‘ni ko‘rsatadigan hujjat olishni kechiktirib, viza yangilashda qiynalgan edi.
Ba’zan bank hujjatlarini olishga 1 haftadan ko‘proq vaqt kerak bo‘ladi, shuning uchun hujjatlar ro‘yxatini oldindan tekshirib qo‘ying.

Q3. Oilamning viza arizasi davomida mening vizam muddati tugasa, nima qilaman?

Javob:
Sizning vizangiz (masalan, Gijutsu, Jinbun Chishiki, Kokusai Gyomu) va oilangizning vizasi — alohida jarayonlar.
Shuning uchun, avval o‘z vizangizni yangilashni birinchi o‘ringa qo‘ying, oilangizning hujjatlari esa imkon qadar birga tayyorlanadi.

💡 Administrativ yurist sifatida maslahat:
Agar oilangizning hujjat topshirish muddati yetib kelmasa ham, keyinroq ariza topshirish mumkin.
Ammo, oilaviy viza olish ko‘proq vaqt talab qiladi, shuning uchun oldindan rejalashtirish juda muhim.

Q4. Farzandlarimning o‘qish xarajatlari qancha bo‘ladi?

Javob:
Yaponiyada davlat boshlang‘ich va o‘rta maktablari bepul (darsliklardan tashqari).
Lekin, ovqat puli, qo‘shimcha materiallar, sayohatlar kabi xarajatlar chiqadi — bu odatda oyiga 5,000–10,000 yen atrofida.

💡 Qo‘shimcha maslahat:
Yapon tilini yaxshi bilmaydigan bolalar uchun yapon tili sinflari va yordam dasturlari mavjud. Mahalliy hokimiyatga murojaat qiling.

Q5. Yaponiyada tibbiyot xizmatlari qimmatmi? Sug‘urta qoplab beradimi?

Javob:
Agar Milliy sog‘liqni saqlash sug‘urtasiga a’zo bo‘lsangiz, tibbiyot xarajatlarining 70% qoplanadi.
Demak, masalan, davolanish uchun 10,000 yen kerak bo‘lsa, siz faqat 3,000 yen to‘laysiz.
Ko‘p joylarda bolalar uchun yordam dasturlari ham bor — bepul yoki arzonlashtirilgan xizmatlar.

💡 Tajriba hikoyasi:
Ko‘p O‘zbekistonliklar shunday deyishadi:
“Kasalxonaga borganda nima qilishni bilmay, qo‘rqib qoldim” — lekin xavotir olmang.
Sug‘urta kartangizni qabulxonaga ko‘rsating, shundan keyin shifokorlar tushuntirib berishadi.
Savolingiz bo‘lsa, bemalol so‘rang — bu juda muhim!

Q6. Muammolar bo‘lsa, qayerga murojaat qilaman?

Javob:
Quyidagi yordam manzillari mavjud:

• Immigratsiya idorasi (Nyukoku Kanri Kyoku) — viza va yashash huquqlari bo‘yicha

• Maktabdagi chet elliklar uchun yordam bo‘limi

• Mahalliy xalqaro markazlar

• “Uzbekistan to Japan” jamoasi (biz!) → viza, ish, hayot bo‘yicha maslahatlar

💡 Oxirgi so‘z:
Yaponiyada hayotda qiyinchiliklar ko‘p bo‘lishi mumkin.
Lekin, “maslahat so‘rash mumkin bo‘lgan joylar”ni bilsangiz, hammasi osonlashadi.
Qiyin bo‘lsa — yolg‘iz qolmang, bizga murojaat qiling!

Yakuniy so‘z: Sizning intilishlaringizga chin yurakdan omad tilaymiz

Ushbu qo‘llanmada, Yaponiyada ishlash, hayotni barqaror qilish, va oila bilan birga yashash uchun kerakli barcha muhim ma’lumotlarni birga ko‘rib chiqdik.

Lekin, hayotda har doim oson bo‘lmaydi.
Qiyin bo‘lib qolsa, yo‘ldan adashib ketsangiz, yoki yordamga muhtoj bo‘lsangiz — yolg‘iz emassiz.

Sizga yordam beradiganlar har doim bor:

• “Uzbekistan to Japan” jamoasi (biz!)

• Maktabdagi o‘qituvchilaringiz

• Mahalliy yordam markazlari

• Va siz bilan bir xil orzulari bor boshqa do‘stlaringiz

Oxirgi so‘zimiz, sizga yetkazmoqchi bo‘lgan eng muhim xabarimiz

✅ Yaponiyada ishlash uchun eng zarur narsa — “ma’lumot” va “harakat”.
✅ Har kuni kichik bir qadam tashlasangiz, kelajagingiz o‘zgaradi.
✅ Sizning intilishlaringiz — faqat o‘zingiz uchun emas, balki oilangiz va kelajak avlodlaringiz uchun ham umid va ilhom bo‘lib qoladi.
✅ Qiyin bo‘lib qolsa — albatta bizga murojaat qiling. Biz doimo sizning yoningizdamiz.

Sizning orzuyingizga yetishish yo‘lingizda chin dildan omad tilaymiz.
Birgalikda — bir qadam, bir qadam oldinga!

FACEBOOK：https://www.facebook.com

Instagram：https://www.instagram.com

WhatsApp：https://chat.whatsapp.com